Svetski dan borbe protiv raka, 4. februar, koji je pre 25 godina ustanovila Svetska zdravstvena organizacija, biće obeležen i u Srbiji uz podsećanje na značaj zdravih stilova života, skrininga, ranog otkrivanja bolesti i balgovremenog lečenja u sprečavanju nastanka malignih bolesti, od kojih je tokom 2022. godine u Srbiji obolelo nešto više od 41.500 ljudi, a umrlo skoro 20.000.
–U Srbiji je tokom 2022. godine od svih malignih tumora obolelo 41.578 osoba – od toga 22.056 je bilo muškaraca a 19.522 žena. Iste godine umrlo je 19.350 ljudi – 10.616 muškaraca i 8.734 žena, navodi se sa na sajtu Instituta za javno zdravlje ”Batut” povodom Svetskog dana brobe protiv raka, koji se ove godine obeležava pod sloganom “Jedinstveno povezani”.
Muškarci u Srbiji najviše su obolevali od raka pluća, kolona i rektuma i prostate, dok je kod žena maligni proces najčešće bio lokalizovan na dojci, plućima, kolonu i rektumu i grliću materice.
Maligni tumori pluća i bronha vodeća su lokalizacija i u obolevanju i u umiranju među muškarcima, odnosno drugi su po učestalosti uzrok oboljevanja i umiranja među ženama sa dijagnozom raka. Tokom 2022. godine u Srbiji je od raka bronha i pluća obolelo 4.505 muškaraca i 2.077 žena, a umrlo je 2.972 muškaraca i 1.462 žena.
Kod žena, rak dojke nalazi se na prvom mestu među malignim bolestima – u 2022. godini u Srbiji je od malignih tumora dojke obolelo 4.489 i umrlo 1.646 žena. Preventivne aktivnosti na polju sprečavanja nastanka malignih bolesti veoma su raznorodne.
Procene govore da se čak 40 odsto malignih bolesti može izbeći primenom intervencija u životnom stilu: prestankom pušenja, ograničenim konzumiranjem alkohola, izbegavanjem suvišnog izlaganja suncu, zadržavanjem prosečne težine konzumiranjem zdrave hrane, vežbanjem, kao i zaštitom od infekcija koje se mogu razviti u rak.
Iz Batuta naglašavaju da ukoliko do bolest dođe, njen je ishod moguće poboljšati ranim otkrivanjem, adekvatnim lečenjem i rehabilitacijom uz odgovarajuće palijativno zbrinjavanje.
U Srbiji su, kako naglašava Batutu, doneti nacionalni programi za skrining raka grlića materice, raka dojke i kolorektalnog raka, koji će značajno smanjiti obolevanje i umiranje od navedenih lokalizacija malignih tumora.
Na skrining raka dojke pozivaju se žene starosti od 50 do 69 godina. Mamografski pregledi predviđeni su da se rade svim ženama navedene starosti na dve godine. Skriningom na karcinom grlića materice obuhvaćene su žene od 25 do 64 godine, koje se pozivaju na preventivni ginekološki pregled i Pap test jednom u tri godine.
Ciljna grupa za testiranje na rak debelog creva obuhvata građane oba pola starosti od 50 do 74 godina, koji se jednom u dve godine pozivaju na testiranje na skriveno krvarenje u stolici.
Iz Instituta za javno zdravlje Batut podsećaju da nova trogodišnja kampanja “Jedinstveno povezani“ započeta 2025. ima za cilj postavljanje pacijenata i njihovih jedinstvenih potreba u središte pažnje javno-zdravstvenih napora, a sa ciljem rasvetljavanja individualnog aspekta borbe sa malignim bolestima.
Fokus prve godine nove kampanje je, kako navode, na okupljanju pojedinaca koji bi podelili lična iskustva i time pružili realnu osnovu za prikazivanje stvarnih, ličnih iskustava pacijenata i svih uključenih.
Batut podseća na podatke Svetske zdravstvene organizacije i Međunarodne agencije za istraživanje raka za 2020. godinu, da je registrovano oko 10 miliona smrtnih slučajeva od svih lokalizacija malignih tumora.
Procene su da je u svetu oko trećine svih smrtnih ishoda od raka povezano sa pet vodećih faktora rizika povezanih sa ponašanjem i ishranom visokim indeksom telesne mase, niskim unosom voća i povrća, nedostatkom fizičke aktivnosti, upotrebom duvana i alkohola.
